Хашагиса Бецав Къурбан "Мискинав шахул яс" Мух1амадх1ажиева Марзигат Гьит1инамух1амадовна МКОУ СОШ №16 Хасавюрт шагьар
Хашагиса Бецав Къурбан
(I848 – I922)
Бецав (Сукур) Къурбанилан халкъалда гьоркьов машгьурлъарав даргиязул шагIир гьавуна Хашаги росулъ (гьанжесеб Лаваша районалда).
Бецав шагIирасул асаразул аслияб темалъун ккола цебе Дагъистаналда руччабазул букIараб хIакъираб хIал. Гьес жиндирго кучIдул гIуцIулаан халкъиял биценазул ва лъугьа – бахъиназул кьучIалда, халкъияб кIалзул гьунаралъул асаразул хасиятги цIунун.
Къурбанил руго рокьул ва сатираялъул кучIдул. Гьезда жанир шагIирас какулел руго намус –яхI лъугIарал, бацIил гIамал босарал бечадалгун тIадчагIи, бихьизабулеб халкъалъе гьезул бугеб зулму.
«Мискинав Шахул яс»
ЙикӀана Шахул чӀухӀи.
Гьелъул гьайбатлъиялъул
Бице-кицен рагӀарав,
Рак1 согӀав, доб ракьалъул
Кьог1ав цо хан вукӀана.
Къаси маркӀачӀул гӀужалъ
Г1асияв кӀиго нукар
Xанас цеве ахӀана;
Гьезул бадив валагьун,
Гьадин буюрухъ кьуна:
«Я дир хонжрол мацӀалтӀа,
ЦӀук1би гӀадин, нуж хвела,
Яги Шахул гьайбатай
Тамара - дир къвалакье!»
Сородана нукарал,
Накабазде ккана гьел,
Я буюрухъ тӀубалин,
Яги тӀаргьал лъеларин.
Мугъзада тункӀал рана,
Рачлихъ хунжрул рорчана.
Рохьил жанавараллъун,
Жеян, къватӀир рахъана.
Къварилъуда хӀебтӀулел
ХӀасратай ясгун эмен
Жидер къавулъ рукӀана,
КъватӀиб балагь букӀана.
Ццидалал хъачагъазул
ХъантӀараб руккел гӀадин,
Шахул рокъой кӀанцӀана
КӀиго нукар ханасул.
Шахул гьари-мададахъ
МалгӀуница гӀин бачӀо,
ГӀажизав пакъир эмен
Ана рукъ тун вачахъун.
Г1одуге мун, Тамара,
ТалихӀ къараб дир лъимер,
КьагӀрил магӀу бацӀазда
БичӀчӀулеб гӀадат гьечӀо.
«Яхъа, микки, хех тӀаде,
ТӀалхӀатий хӀажат йигин!»
Бадиса канлъи ана,
Каранлъ цӀа гьелегьана:
ГурхӀел бугев ватизе
Тамара ялагьана,
Язихъав Шахул ясалъ,
Накаби чӀван, гьарана:
«Щибизе къваригӀарай
Къваридай яс ханасе?
Къорид кквезе бачунеб
Чанил бурутӀцинищ дун?
Цидул квачӀахъе кьолеб
КьегӀерцини гурищ дун?
Басра гьаюн, рогьо-нич
Баччизе хӀал дир гьечӀо.
ГьечӀогойищха йигей
Ханасул саназул яс?
Унго, дун инжит гьайи
Гьукъулеб бакӀ гьечӀебищ?»
Гьелъухъги гӀин тӀамичӀо
ТӀалхӀатил хваял чукъбуз,
Ханасул мурадазде
Данде чӀолеб бакӀ гьечӀин,
Гьаз, гъежги ккун,
Тамара туркӀун яхъинаюна.
Ханасул гаремалде,
Габур ккун, рехана яс.
Халкъалъ нагӀана кьураб,
КьогӀаб ханасул квералъ,
Кверщел жиндихъ бугилан,
Басра гьаюн тана гьей...
ЦӀобалде ракӀ гӀинкълъарав
ГӀасияв къурайшияс,
Къойил гьарананиги,
ГьабичӀо сан Тамарал.
Ясалъул намусалда
Нус чӀвана инжитлъидул,
Унтараб керемалда
Квер лъуна гьас хъантӀараб.
Сордо гьелъий лъугьана
ЛъагӀел гӀадаб халатаб,
Ханасде ццидал цӀураб
РакӀ пирхана пирилъун.
Саяхъаб гьве, ТӀалхӀатил
ТӀубана рекӀел мурад, -
ТӀинчӀай магӀарулалда
ГӀазаб чӀамизабуна.
Сабру хварай Тамара
Ханасдехун кӀалъана,
Хвалда цебе гьесие
Ццидал къвачӀа чӀехьана:
«ЖужахӀалъул цӀаги мун,
ЦӀобгин намус лъачӀев мун
Руччабазе - рехъадулъ
ХъачӀаб хъумурлъунги мун
Яслъидал камиллъицин
Малакь тӀамуравги мун,
ТӀалулъ ччуталдасаги
Чорокаб рижиги мун.
НахъегӀанав хӀалихьат
Гьавуралъе нагӀана,
Гьведул куц бугеб саяхъ
Хахаралъеги - жужахӀ.
Халкъалъе инжитлъаги
Эмен, мун гӀезавурав;
ГӀадамалъ хӀакъирлъаги
ХӀарамзада куцарав.
Ягьзин тахида тарав
ГӀурус парччахӀасдеги
Хьандон дун свакаларо
Хвалил гӀазабазулъги».
ХъахӀил зодихъ мицӀир цун
МегӀер буго гӀазулаб,
ГӀолохъанай Тамарал
РакӀ щущараб тӀалъуда
ТӀогьиб цӀер биунаро
Бакъулаб риидалги.